تاریخچه عطر از گذشته تا کنون

تاریخچه عطر و استفاده از آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد، چرا که نمونه‌های عطر در مصر باستان، امپراتوری روم، (بین‌النهرین) و امپراتوری ایران باستان کشف گردیده. عطرها نه تنها برای بهداشت و نظافت، بلکه به‌عنوان نمادی از نجابت و اشرافیت نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

در اینجا به بررسی تاریخ عطر در فرهنگ‌های مختلف جهان و همچنین به روش‌های اولیه ساخت و کاربردهای آن خواهیم پرداخت.

تاریخچه عطر در سرتاسر جهان و زمان اختراع آن

مردم در طول سال‌ها از عطر به روش‌های مختلفی استفاده میکردند. پیش از اینکه عطر به یک عنصر ثابت در صنعت مد تبدیل شود، از آن برای تمایز قشر اشرافی استفاده می‌شد. در بسیاری از فرهنگ‌ها، تنها طبقات بالا به محصولات معطر دسترسی داشتند، چرا که این محصولات گران‌قیمت و سخت به دست می‌آمدند.

اولین سازنده‌ی عطر که در تاریخ ثبت شد، زنی شیمی‌دان به نام تَپُتی بود. داستان‌های مربوط به مخترع عطر بر روی یک لوح سفالی در بین‌النهرین یافت شد که نشان می‌دهد عطر توسط تَپُتی در زمانی از هزاره دوم پیش از میلاد اختراع گردیده. در طول تاریخ، تمدن‌های مختلف، از عطرها و رایحه‌ها به روش‌های جالب و متنوعی استفاده کرده‌اند .

تاریخچه عطر در مصر باستان

رایحه در جامعه‌ی سطح بالای مصر باستان اهمیت زیادی داشت. در واقع، در اسطوره‌های مصر باستان، خداوند نفرتِم به‌عنوان ارباب عطرها شناخته میشد. اغلب با آب‌لیموها که یکی از مواد رایج در عطرهای باستانی بودند، استفاده میکردند.

مصری‌ها برای ساخت عطر از تقطیر مواد طبیعی با روغن‌های بدون بو استفاده می‌کردند. رایحه‌های محبوب در آن زمان شامل رایحه‌های گلی، چوبی و میوه‌ای بودند. همچنین، بخور نیز در مراسم مذهبی استفاده می‌شد و تجارت بخور و مر نقش مهمی در روابط بین‌المللی مصر ایفا می‌کرد.

در تاریخچه عطر آمده است که رهبران بزرگ مصری مانند ملکه کلئوپاترا و ملکه حتشپسوت برای معطر کردن بدن، اتاق‌ها و حمام‌های خود از عطر معطر می‌کردند و حتی عطر را با خود به قبری که برایشان آماده شده بود، می‌بردند.

تاریخچه عطر در ایران باستان

ایرانیان باستان به اندازه‌ی دیگر تمدن‌ها به رایحه‌ها علاقه‌مند بودند. آن‌ها برای صدها سال، تجارت عطر را در دست داشتند و به‌عنوان مخترعان عطرهای غیر پایه‌روغنی معروف بودند. در دوره‌ی ساسانیان، تولید عطر و آب‌های معطر به‌شدت رایج بود.

عطر در جامعه‌ی اشرافی ایران باستان مقام والایی داشت. پادشاهان ایرانی اغلب «رایحه‌های امضای» خاص خود را داشتند که به همراهان و بستگانشان اجازه استفاده از آن‌ها را نمیدادند. به‌طور خاص، در تاریخچه ی عطر ایران آمده است که داریوش بزرگ که پادشاه پرسپولیس بود، در حال نگه‌داری از بطری‌های عطر یا بخور خود است. همچنین، شاه Xerxes نیز با گل‌های زنبق دره که معمولاً در عطرها استفاده می‌شدند، خود را معطر میکرد.

مدارک نشان می‌دهد که تجهیزات ساخت عطر و کارگاه‌های تولید رایحه در ایران باستان بسیار فراوان بودند و ایرانیان به آزمایش با رایحه‌های مختلف و فرآیندهای تقطیر جدید علاقه‌مند بودند. یوتا پرفیوم یکی از فروشگاه خرید عطر و ادکلن در ایران است که با بهترین خدمات، شما را به داشتن یک رایحه‌ی خاص و مناسب دعوت میکند.

تاریخچه عطر در روم باستان

تاریخچه عطر در روم باستان بسیار جذاب و پیچیده است. عطر در روم باستان نه تنها برای اهداف شخصی و زیبایی بلکه برای مراسم مذهبی، درمانی و حتی به عنوان نمادی از موقعیت اجتماعی استفاده می‌شد. در زیر به برخی از جنبه‌های مهم تاریخچه عطر در روم باستان می‌پردازیم. رومیان و یونانیان باستان به‌دقت فرآیندهای ساخت عطر خود را مستند کرده‌اند، به‌طوری‌که امروزه چندین رایحه‌ی یونانی-رومی دوباره تولید میشود. یکی از این رایحه‌ها به قدیمی‌ترین کارخانه‌ی عطر جهان مربوط می‌شود که به حدود 1850 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.

عطرها در مراسم مذهبی و آئینی نقش بسیار مهمی داشتند. در معابد و هنگام پرستش خدایان، از عطرها برای خوشبو کردن فضا و ایجاد حالتی معنوی استفاده می‌شد. همچنین، عطرها در مراسم تدفین برای احترام به مردگان و خنثی کردن بوی نامطبوع اجساد به کار می‌رفتند.

تخمین زده می‌شود که رومیان سالانه حدود 2800 تن بخور و 550 تن مر وارد می‌کردند. این رایحه‌ها در حمام‌های عمومی برای معطر کردن آب و در محصولات مراقبت از بدن مانند بالم‌ها، روغن‌ها و عطرها برای پوست و مو استفاده می‌شدند.

برخی از رومیان، مانند پلینیوس بزرگ، استفاده از عطرها را به دلیل زیبایی و اسراف آن‌ها محکوم می‌کردند. با سقوط روم، این نوع از تجملات ممنوع شد و عطر به مدت صدها سال در اروپا محبوبیت خود را از دست داد.

تاریخچه عطر در هند

عطرسازی در هند باستان به هزاران سال قبل بازمی‌گردد و به طور عمده با آیین‌های مذهبی و درمان‌های سنتی مرتبط بود. “آیورودا”، سیستم پزشکی سنتی هند، از عطرها و روغن‌های معطر برای درمان‌های مختلف استفاده می‌کرد. عطرها و بخورهای معطر نقش مهمی در مراسم مذهبی و آیینی هند باستان داشتند. معابد هندو پر از بوی عطرهای مختلف بود و بخورهای معطر برای تطهیر و ایجاد فضایی معنوی به کار می‌رفتند. زنان در هند باستان نقش مهمی در تهیه و استفاده از عطرها داشتند. آنها معمولاً در خانه‌ها به تهیه عطرهای مختلف مشغول بودند و دانش خاصی در مورد گیاهان معطر و روش‌های استخراج روغن‌های آنها داشتند.

تاریخچه عطر در چین

چینیان باستان بسیاری از اقلام روزمره خود را با عطر معطر می‌کردند، از جمله جوهر و کاغذهایی که بر روی آن‌ها می‌نوشتند. آن‌ها همچنین از عطر در مکان‌های خاص مانند خانه‌ها و مکان‌های عبادت استفاده می‌کردند. چینیان همچنین از عطر برای ضدعفونی و پاکیزگی استفاده می‌کردند و باور داشتند که عطر می‌تواند به از بین بردن بیماری‌ها از یک اتاق کمک کند. به‌طور کلی، آن‌ها کمتر به براق کردن بدن با عطر توجه می‌کردند و بیشتر بر روی عطر افشانی محیط‌های اطرافشان تمرکز داشتند.

در دوره‌های سوی و سانگ، اشراف چینی شروع به استفاده از عطرهای شخصی کردند و مواد اولیه را از طریق جاده ابریشم وارد می‌کردند. در دوره‌های یوان، مینگ و چینگ، استفاده از عطر در میان مردم رواج یافت. عطرهای شرقی به شدت بر گیاهان دارویی و ادویه‌جات تمرکز داشتند، بسیاری از این مواد همچنین در غذا و دارو نیز استفاده می‌شدند.

در کل، عطر در هند و چین باستان نه تنها یک کالای تجملاتی بلکه یک عنصر فرهنگی، مذهبی و اجتماعی مهم بود که در زندگی روزمره مردم جایگاه ویژه‌ای داشت. این تمدن‌ها با دانش و مهارت‌های خود در عطرسازی، پایه‌های مهمی برای توسعه و تکامل این هنر در دوره‌های بعدی فراهم کردند.

اروپا در قرون وسطی: عطرها در دوران رنسانس

دوران رنسانس (قرون چهاردهم تا هفدهم میلادی) در اروپا دوره‌ای از تجدید حیات فرهنگی، علمی و هنری بود که تاثیرات مهمی بر عطرسازی نیز داشت. در این دوره، عطرسازی به عنوان یک هنر و صنعت مهم مطرح شد و تغییرات و نوآوری‌های قابل توجهی در تهیه و استفاده از عطرها به وجود آمد. یکی از ویژگی‌های بارز رنسانس، بازگشت به منابع و ایده‌های کلاسیک یونان و روم باستان بود. این امر شامل استفاده از روش‌ها و ترکیبات عطرسازی باستانی نیز می‌شد.

در حدود قرن یازدهم میلادی و در خلال جنگ‌های صلیبی، صلیبیون شروع به بازگرداندن مواد و تکنیک‌های ساخت عطر به اروپا کردند. آن‌ها این مواد را از خاور دور و خاورمیانه به‌دست آورده بودند، از جمله تکنیک‌های تقطیر گلبرگ‌های گل رز. در دوران طاعون سیاه، پزشکان ماسک‌های شبیه به پرندگان به‌صورت می‌زدند که با گیاهان دارویی، ادویه‌ها و روغن‌ها پر شده بود تا از بیماری در امان بمانند. باور به اینکه روغن‌های معطر و مواد خوشبو می‌توانند بوی بد طاعون را از بین ببرند، به افزایش محبوبیت استفاده از عطر در قرون وسطی در اروپا کمک کرد.

قرن چهاردهم میلادی: عطرهای ایتالیایی و شروع دوران مد

در قرن چهاردهم میلادی، ایتالیایی‌ها تقریباً فرآیند ساخت عطر را به کمال رسانده بودند و عطرهای مایع شروع به جایگزینی عطرهای جامد کردند. مارکوپولو و تیم‌هایش بسیاری از عطرهای منحصر به فرد را از سفرهایشان به ایتالیا بازگرداندند و ونیز را به یکی از مراکز تجاری بزرگ عطر تبدیل کردند.

کاترین دِ مدیچی، یک ایتالیایی ثروتمند که در سال 1519 با پادشاه فرانسه ازدواج کرد، به‌طور معمول به‌عنوان کسی که عطر را به بقیه‌ی اروپا معرفی کرد، شناخته می‌شود. رنه لِ فلورنتین، عطرساز ایتالیایی او، رایحه‌ای خاص از شکوفه‌ی پرتقال و برگاموت برای او خلق کرد. اشراف‌زاده‌های دیگری مانند ملکه الیزابت مجارستان نیز به گسترش محبوبیت عطر در اروپا کمک کردند.

در این دوران بود که عطر به یک اکسسوری مد تبدیل شد. مردان و زنان اروپایی عطر را به بدن، لباس و کلاه‌های خود می‌زدند. مردم شروع به استفاده از مواد پیچیده‌تر مانند عنبر، زباد و مشک که از حیوانات به‌دست می‌آمد، کردند. از آنجا که حمام کردن منظم هنوز یک عمل ناپسند بود، این رایحه‌ها برای پوشاندن بوی بد بدن به‌کار می‌رفتند. بوی عطر به‌خاطر این که به تفکیک طبقات بالا کمک می‌کرد، به یک مد روز تبدیل شده بود.

چگونه عطر در گذشته ساخته می‌شد

روش‌های ساخت عطر در طول تاریخ دچار تغییرات اساسی نموده است. از استفاده از مواد معطر در کیسه‌های کوچک تا عطرهای مایع که امروزه داریم. تاریخچه‌ عطر و کاربردهای اولیه‌ی آن بسیار جالب و جذاب است.

عطرهای ابتدایی از مواد طبیعی مانند پوست درختان، چوب، ریشه‌ها، برگ‌ها، گل‌ها و دانه‌ها ساخته می‌شدند. اولین شواهد مربوط به ساخت عطر به مصر باستان و بین‌النهرین برمی‌گردد و سپس ایرانیان و رومیان نیز این هنر را آموختند و گسترش دادند.

تاریخچه عطر در تمدن‌های باستانی معمولاً مواد معطر را به بالم‌های معطر تبدیل می‌کردند تا در مراسم مذهبی استفاده کنند یا برای مقدس کردن بدن‌هایشان به‌کار ببرند. مر و بخور از درختان استخراج شده و به بخور تبدیل می‌شدند، در حالی که گل‌ها و نعناع در روغن‌ها خیس می‌شدند.

با گسترش مسیرهای تجاری، تنوع بیشتری از رایحه‌ها در دسترس قرار گرفت، از جمله ادویه‌ها و گیاهان عجیب و غریب. این اقلام معمولاً در آب تقطیر می‌شدند و به محصولات آروماتراپی تبدیل می‌شدند.

در تاریخچه عطرها تصاویری وجود دارد که نشان میدهد بطری‌های عطر ابتدا به‌عنوان ظروف چوبی و خاکی بود و با گذشت زمان به بطری‌های شیشه‌ای رنگی و زیبا تبدیل شدند. گلدان‌های دست‌ساز و حتی سنگ‌های قیمتی توخالی نیز برای حمل عطر و رایحه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

کاربردهای جالب عطر در دوران باستان

هر فرهنگ باستانی از عطر و رایحه‌ها به شیوه‌های مختلفی استفاده می‌کرد. این کاربردها تنها به مراسم مذهبی و عطر زدن به بدن محدود نمی‌شد، بلکه در مراسم تدفین و مقاصد بهداشتی نیز به کار می‌رفت. در ادامه، به بررسی برخی از کاربردهای جالب عطر در دوران باستان خواهیم پرداخت.

۱. استفاده از عطر و بخور در مراسم مذهبی

در بسیاری از فرهنگ‌های باستانی، عطر و بخور نقش مهمی در مراسم مذهبی ایفا می‌کردند. بخور برای پوشاندن بوی نامطبوع و ایجاد جو معنوی در معابد استفاده می‌شد.

• مصر باستان: مر و بخور از درختان برای مراسم مذهبی و تشریفات مذهبی استفاده می‌شد. خداوند نِفرتِم به‌عنوان خدای عطر و بخور شناخته می‌شد و به‌طور معمول در مراسم مذهبی و فرآیندهای تطهیر به کار می‌رفت.
• یونان باستان: آفرودیته، الهه عشق، در مراسم مذهبی از عطر و بخور استفاده می‌کرد. عطرها به‌عنوان بخشی از پرستش خدایان و مراسم عبادی کاربرد داشتند.

۲. استفاده از عطر در تدفین

مصر باستان و بین‌النهرین در مراسم تدفین از عطرها و بخور برای مقدس کردن اموات استفاده می‌کردند. عطرها به‌عنوان بخشی از مراسم تدفین برای در امان نگه داشتن ارواح مردگان و تسهیل سفر به دنیای دیگر به کار می‌رفتند.

• مصر باستان: کلئوپاترا و ملکه حتشپسوت در آرامگاه‌های خود عطر به‌عنوان هدیه همراه با اجسادشان قرار می‌دادند.

۳. استفاده از عطر برای پاکسازی و پیشگیری از بیماری‌ها

چینی‌ها و اروپایی‌های قرون وسطی معتقد بودند که عطر می‌تواند هوا را پاکسازی کرده و بیماری‌ها را پیشگیری کند.

• چین باستان: عطرها برای استریلیزه کردن فضاها و پیشگیری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. عطرها به‌عنوان آرامش‌دهنده‌های محیطی و پاک‌کننده‌های فضا به کار می‌رفتند.
• قرون وسطی: پزشکان برای مقابله با طاعون از ماسک‌های پر از گیاهان معطر استفاده می‌کردند. باور داشتند که عطرها می‌توانند هوای آلوده را پاک کنند.

۴. استفاده از عطر برای زیبایی و ضد پیری

عطرها در دوران باستان تنها برای زیبایی و بهداشت بدن به کار نمی‌رفتند، بلکه بهبود ظاهر و جوان‌سازی پوست نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

• دستکش‌های معطر: در روم باستان و یونان باستان، دستکش‌های معطر به‌عنوان اکسسوری‌های لوکس برای بهبود وضعیت پوست و افزایش جذابیت شخصی به کار می‌رفتند.
• صابون‌های معطر: در روم باستان، صابون‌های معطر به‌عنوان محصولات بهداشتی برای پاکسازی و تقویت بدن مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

۵. استفاده از عطر به‌عنوان دارو

¹در برخی از تمدن‌های باستانی، عطرها به‌عنوان درمان‌های دارویی برای عفونت‌ها و اختلالات روحی به کار می‌رفتند.

• تاریخچه عطر مصر باستان: عطرها به‌عنوان داروهای درمانی برای عفونت‌ها و مشکلات روحی استفاده می‌شدند. فرمول‌های گیاهی و معطر به‌عنوان پمادها و روغن‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
• تاریخچه عطر یونان و روم باستان: عطرهای معطر در پمادها و روغن‌های درمانی برای درمان بیماری‌ها و آرامش روحی استفاده می‌شدند.

تاریخچه عطر در دنیای مدرن